Câu chuyện ly kỳ về việc tìm kiếm xương của Thánh Phêrô

Năm 1941 — khi các làn mưa bom trút xuống London, các xe tăng của Đức gầm rú ở Liên Xô, và hầu như toàn bộ lục địa Châu Âu đều phấp phới cờ của Đức Quốc Xã hoặc đồng minh của họ — một trong những cuộc tìm kiếm thuộc khảo cổ học lớn nhất trong lịch sử đang diễn ra ngay giữa lòng những hỗn loạn đó.

Sâu dưới lòng Vương cung Thánh đường Thánh Phê-rô, các công nhân bắt đầu tìm kiếm xương của vị giáo hoàng đầu tiên đã tử đạo và được chôn ở đó, theo truyền thống của Giáo hội.

Tất cả đều bắt đầu do sự tình cờ.

Năm 1939, những công nhân đang đào dưới nền trong các hang phía dưới bàn thờ Vương cung Thánh đường Thánh Phê-rô để lấy không gian cho một nhà nguyện nơi Đức Giáo hoàng quá cố Piô XI yêu cầu được chôn cất tại đó. Bất ngờ, nền sụp xuống, lộ ra một nhà xác Roma cổ với những bức bích họa trên tường rất đáng chú ý và mộ của một người nữ Ki-tô hữu trẻ — tất cả đều bị che lấp và không được nhìn thấy trong suốt hơn một thiên niên kỷ.

Khi được thông tin về sự khám phá, Đức Giáo hoàng Piô XII đứng trước một lựa chọn. Truyền thống Giáo hội khẳng định rằng vị giáo hoàng đầu tiên đã chịu tử đạo và được chôn ở Roma. Tiếp tục việc khai quật có thể thẩm định được truyền thống đó, nhưng về mặt khác nếu thất bại trong việc tìm kiếm thánh tích sẽ “gây hoang mang” cho vị thế của Roma là ngai tòa của giáo hoàng, như nhà văn John O’Neill giải thích trong quyển sách gần đây của ông, The Fisherman’s Tomb (Ngôi mộ của người ngư phủ), kể câu truyện việc tìm kiếm mộ Thánh Phê-rô. Tuy nhiên Đức Piô XII chọn quyết định mà nhiều người bên ngoài xem như là một canh bạc vì ngài “tin chắc chắn rằng Thánh Phê-rô ở đó.” (Trình thuật được trình bày ở đây dựa theo sách của O’Neill’s.)

Công việc khai quật bắt đầu từ một manh mối cho biết vị trí có thể là nơi an nghỉ của Thánh Phê-rô. Một trong những gia tài của Thư viện Vatican, quyển Sách về các Giáo hoàng 1500 tuổi, mô tả chi tiết vị trí chôn giấu xương của Thánh Phê-rô — trong một quan tài nhỏ bằng đồng thau đặt trong hòm đá cẩm thạch nằm chung với kho báu khác. Một bia kỷ niệm gọi là Trophy of Gaius được cho là điểm đánh dấu vị trí.

Công việc khai quật là một công trình khổng lồ, buộc phải xây những trụ cột đặc biệt chống đỡ cho vương cung thánh đường và tạo điểm tựa cho các tòa nhà Vatican nằm phía trên — cấu trúc mà O’Neill mô tả là “một trong những công trình kiến trúc lớn nhất và nặng nhất trên trái đất.” Theo lệnh của đức giáo hoàng, công trình phải được thực hiện trong sự bí mật tuyệt đối, vì vậy việc sử dụng những máy móc công cụ lớn và mạnh đều bị cấm. Tất cả công trình này đều dựa vào sự hỗ trợ tài chính của một ông chủ khai thác dầu mỏ Texas và là một người Công giáo nhiệt thành tên George Strake, ông cũng giúp giữ kín câu chuyện.

O’Neill mô tả, khi các công nhân đào sâu hơn tìm về lịch sử của khu nghĩa trang bên dưới Roma, họ “đang đi ngược về quá khứ.” Khi những lớp bụi bị quét sạch thì thế giới Roma cổ đại hiện ra. Các ngôi mộ của những gia đình ngoại giáo hiện lên, cùng với nhiều tượng và những bích họa về anh hùng Hercules và thần Pluto.

Cho đến lúc đó, những người khai quật chỉ nhìn thấy một dấu hiệu duy nhất liên quan đến Thánh Phê-rô — một bức tranh vẽ Đức Ki-tô và Thánh Phê-rô cùng với những dòng chữ khắc lời cầu nguyện của thánh tông đồ.

Sau đó nhóm khai quật — dẫn đầu là linh mục Antonio Ferrua của Vatican và là một nhà khảo cổ — lại tìm được một khu khác: họ tình cờ phát hiện được một ngôi mộ khác dưới lòng đất, phủ đầy những tấm ảnh Ki-tô giáo mô tả Chúa Ki-tô sống lại, Người Mục tử Nhân lành, và tiên tri Giô-na và con cá voi.

Phấn khởi vì khám phá mới, nhóm khai quật lại tiếp tục công việc. Khi họ đào sâu vào trong lịch sự họ tìm thấy một bàn thờ được xây dựng trong thời Phục hưng và hai bàn thờ khác có niên đại thời kỳ thập tự chinh. Họ cũng tìm thêm được hai bức tường — Bức tường Đỏ từ thời của Hoàng đế Marcus Aurelius năm 160 và một bức tường khác, được gọi là Bức tường Graffiti, năm 250. Bức tường thứ hai sau đó là chứng minh quan trọng cho mục đích họ, nhưng lúc đó thì công việc khai quật vẫn tiếp tục.

Cuối cùng vào năm 1942, các nhà khai quật tìm được thứ mà họ cho là Trophy of Gaius. Mặc dù không có hòm quách hay quan tài, nhưng họ tìm được những khúc xương trong một hộp mở nhỏ trong Bức tường Đỏ. Bác sĩ riêng của giáo hoàng kiểm tra và công bố đó là xương của một người đàn ông 65 tuổi. Thế giới khi đó hoàn toàn không hay biết gì về khám phá cho mãi đến 7 năm sau — khi một nhà báo Ý tiết lộ câu chuyện.

Nhưng công việc tìm kiếm xương của Thánh Phê-rô chỉ vừa bắt đầu.

Trước hết, Vatican phải bảo đảm làm sao Roma thoát khỏi cuộc tàn phá đang san phẳng các thành phố khác của Châu Âu. Hoa kỳ giảm bớt những cuộc ném bom và ngăn chặn các cuộc tấn công vào Roma, nhờ các nỗ lực ngoại giao của ba linh mục Vatican — Đức ông Giovanni Montini, Walter Carroll, và Joseph McGeough (vị đầu tiên sau đó trở thành Giáo hoàng Phaolo VI; hai vị sau là người gốc Mỹ.) Vatican cũng tìm được cách thuyết phục người Đức rút quân để giữ cho Roma bình yên sau khi họ rút.

Roma thoát khỏi Đệ nhị Thế chiến và xương của Thánh Phê-rô cũng thoát, cho đến khi tin tức về sự khám phá được công bố rộng rãi năm 1949. Một năm sau một nhà khảo cổ học nổi tiếng người Ý, Margherita Guarducci, được mời đến để kiểm tra khu nghĩa trang được khai quật dưới lòng Vatican. Bà phát hiện thấy rằng nhóm khai quật không tuân thủ chặt chẽ “những quy trình khảo cổ căn bản,” O’Neill nói. Bà thông báo cho Đức Giáo hoàng Piô XII, và ngài trao trách nhiệm thực hiện dự án cho bà.

Một trong những nhiệm vụ đầu tiên của bà là giải mã những dòng chữ khắc bí ẩn trên Bức Tường Graffiti mà trước đó không được chú ý. Trong số các ký tự mang tính biểu trưng đậm nét Ki-tô giáo như P thay cho Peter (Phê-rô), R cho Resurrection (Phục sinh), và T thay cho thập giá. Và sau đó bà Guarducci tìm thấy một manh mối vô cùng rõ ràng — một dòng chữ khắc “Gần Phê-rô.” Bên cạnh đó là một dòng chữ trước đó bà đã thoáng thấy “Phê-rô ở bên trong.”

Một nhà nhân chủng học y khoa sau đó kiểm tra các xương trước đó được cho là xương của Thánh Phê-rô và khẳng định rằng những phát hiện đó là sai. Ông thẩm định tính xác thực của những xương được phát hiện lần hai. Năm 1965, Vatican phát hành một báo cáo của bà Guarducci tiết lộ những phát hiện mới.

Nhưng nhà khảo cổ Ferrua — người tiền nhiệm của bà Guarducci — phát động chiến dịch đánh lạc hướng thách đố tính xác thực của công trình của bà Guarducci. Sau khi Đức Piô VI qua đời năm 1978, bà Guarducci bị mất một trong những đồng minh quan trọng cuối cùng trong Vatican. Với vị trí là hiệu trưởng Học việc Giáo hoàng Khảo cổ Ki-tô giáo, linh mục Ferrua có thể gạt bà Guarducci ra ngoài và thu lấy các xương từ trong Bức tường Graffiti. Kết quả là sự thật về các xương của Thánh Phê-rô vẫn mơ hồ giữa những tranh cãi trong suốt nhiều thập niên.

Cuối cùng, Đức Giáo hoàng Benedict XVI ra lệnh xem xét lại vấn đề, và sau đó được kết luận dưới triều Đức Thánh Cha Phanxico. Việc xem xét lần này khẳng định những kết luận của bà Guarducci, và ngày 5 tháng Mười Hai, 2013, Đức Thánh Cha Phanxico rước các xương trở về nơi an nghỉ ban đầu.