Đặt ở một góc trang trọng trong nhà thờ thánh Peter Basillical (Vatican-Roma) Pieta (tên Việt thường gọi: Tượng Đức Mẹ sầu bi) là một kiệt tác điêu khắc của nhân loại. Kết tinh của tài năng phi thường, nỗi thổn thức và sự đồng cảm đạt tới mức thần thánh trong niềm tin vào Thần. Và Thần tích đã triển hiện…
Pieta (1498-1499) của Michelangelo (1475 – 1564), là kiệt tác điêu khắc
bằng đá cẩm thạch trắng với kích thước 1,74 m x 1,95 m
Từ xa xưa, chủ đề “Pieta” luôn là chủ đề thu hút đông đảo các nghệ sỹ tài hoa trong lĩnh vực hội họa và điêu khắc, đã có không ít phiên bản với những kích thước và vật liệu khác nhau như: “Pieta” tượng gỗ của Vesperbild Schwaben, tranh “Pieta” của họa sỹ Luis de Morales, tượng gỗ “Pieta” của Gregorio Fernandez….
Hầu hết những phiên bản này đều tập trung thể hiện sự bi thương, thống thiết về cảnh Đức Mẹ đồng trinh ôm xác chúa Jesus, sau khi xác Người được hạ xuống từ cây thập giá.
Các tác giả đã thể hiện giống như trạng thái thông thường của một bà mẹ mất con: bi thương, thống thiết, đau khổ, hỏi Trời…. Nhưng Thần có thực sự như vậy không?
Đức Mẹ Maria có thực sự than Trời, hay Người đã nhìn thấu mọi sự,
đây là sự cứu chuộc tội lỗi của chúa Jesus cho con người..?
Đức Mẹ đồng trinh liệu có nét mặt già nua khắc khổ như một con người như vậy không?
Chúng ta hãy ngắm nhìn kỹ bức điêu khắc của Michelangelo:
Từ một khối đá to lớn vô hồn ông đã biến nó thành một tác phẩm
nghệ thuật sống động trong từng chi tiết.
Khuôn mặt Đức Mẹ trong sáng và tươi trẻ, không lộ vẻ bi thương sầu thảm.
Chiếc váy của Đức Mẹ Đồng Trinh với những nếp gấp tinh tế
như chiếc váy áo lụa mềm mại thực sự.
Cánh tay Chúa thả lỏng buông bỏ, khuôn mặt Ngài thanh thản,
yên bình như đang say ngủ, cơ thể cân đối đẹp đẽ với từng múi thịt làn da…
Tất cả đều chân thực tới mức tưởng chừng như Đức Mẹ
và Chúa đang xuất hiện thật trước mắt chúng ta.
Vì sao Pieta của Michelangelo vĩ đại đến thế? Những Pieta khác vì sao
không có cái linh hồn mãnh liệt như Pieta của Michelangelo?
Vì tác phẩm quá đẹp ư?” Quả thực Pieta của Michelangelo có một vẻ đẹp sống động trong từng chi tiết, và vô cùng hài hòa… Vâng! Tuy nhiên, nhận định này lại hơi có phần chung chung, mơ hồ. Hiểu biết nghệ thuật, không ai có thể nói, Pieta này đẹp hơn những Pieta khác, của các tác giả khác!
Lý do chính là bởi vì: Pieta của Michelangelo là tác phẩm duy nhất đã thể hiện một tinh thần khác: Biểu diện của Thần thay vì biểu diện của một con người.
Hình ảnh Đức Mẹ Maria trong Pieta của Michelangelo khá trẻ-
như chỉ mới đôi mươi-ôm xác Chúa Jesus trong lòng với tư thế
ngồi vững chãi, và gương mặt, toát lên vẻ đẹp thanh thản thánh thiện…
Đó là bởi vì Thần trên thiên giới luôn trẻ và không bị già đi theo năm tháng như con người.
Còn hình ảnh Chúa Jesus, cũng không được thể hiện với các dấu vết của sự khổ nạn. Gương mặt người,cũng toát lên vẻ thanh thản thánh thiện…
Đương thời, các yếu tố khác biệt này thậm chí đã gây ra nhiều tranh cãi. Nhiều người cho rằng tác phẩm đã không thể hiện đúng chủ đề và không đúng với thực tế!…Đức Mẹ phải đau khổ thống thiết?
Tuy nhiên, theo Michelangelo:
Thiên Chúa không đến và chịu khổ nạn cho sự đau khổ, tuyệt vọng. Mà Ngài đến và chịu khổ nạn vì sự cứu rỗi chúng sinh và mang hy vọng họ. Sự đến và chịu khổ nạn của Người có ý nghĩa siêu nhiên, và Ngài đón nhận cái chết theo cách của Thần, như chỉ bỏ đi 1 chiếc áo, chứ không phải theo cách đau khổ tuyệt vọng của con người. Tất cả đã vượt qua những cảm xúc thường tục và tất cả vì sự cứu rỗi chúng sinh, nên Ngài có thể hoàn toàn thanh thản như vậy.
Chúa Jesus đã tới và chuộc tội cho con người. Chỉ có nghệ thuật với cái đẹp tuyệt đối và bằng suy nghĩ của Thần mới có thể thể hiện được công cuộc cứu chuộc thiêng liêng này của Người…
Trong sự chiêm nghiệm, Đức Mẹ Maria vẫn luôn là một trinh nữ với vẻ đẹp trong trắng, tinh khôi. Và người đã có được sự thanh tịnh thuần khiết vì Thần nhìn xa hơn nhiều những gì con người nhìn thấy… Sự tĩnh lặng bình thản của Người thể hiện sự chấp nhận với một đức tin mạnh mẽ vào Đấng Cứu Chuộc và công cuộc cứu rỗi con người của Ngài…
Như việc Chúa Jesus cuối cùng đã phục sinh. Cái chết với con người dường như là điều gì quá to tát. Nhưng với Thần, chỉ là từ bỏ nhục thân, lấy tấm thân đau đớn của chính Người mà cứu chuộc lại tội lỗi cho loài người.
Dường như Michelangelo đã đúng. Và, dường như, tác phẩm của ông đã đến được với mọi người, đi vào lòng người, bởi chính vẻ đẹp siêu việt mà ông tạo ra bằng thiên tài của mình…!
Ngay như tên tác phẩm, Pieta, có nghĩa là đáng tiếc, cũng hàm chứa một ý nghĩa khác: Đáng tiếc cho con người đã phạm tội với Thần, rồi họ sẽ phải chịu tội thống khổ ngàn năm cho tội lỗi gây ra.
Chứ không phải nói đến sự đau khổ của Đức Mẹ đồng trinh.
Khi sáng tác Pieta, Michelangelo mới 24 tuổi. Tác phẩm bằng đá cẩm thạch này, do Hồng Y Jean de Billheres-một đại diện người Pháp tại Rome-đặt làm như một đài tưởng niệm trong tang lễ của Ngài. Nhưng, từ thế kỷ 18, tác phẩm đã được chuyển vào đặt tại Vương Cung Thánh Đường Thánh Peter ở Rome, cho đến ngày nay.
Pieta của Michenlangelo đã đi vào lịch sử nghệ thuật nhân loại ở tư cách là một kiệt tác điêu khắc vĩ đại của thời Phục Hưng.
