Tại một thành phố nhỏ ở tây nam Ba Lan, có một loại gốm nổi tiếng được xuất đi khắp thế giới, đó chính là gốm Bolesławiec – được đặt theo tên của thành phố Bolesławiec thời trung cổ – rất phổ biến trong giới sưu tập và thợ làm bánh.
Gốm Bolesławiec cổ điển được trang trí bằng sơn coban, xanh lá cây và màu đỏ. Gốm Boleslawiec hiện đại được trang trí dựa trên cái chất truyền thống bởi thủ công là một yếu tố quan trọng của văn hóa và nghệ thuật dân gian Ba Lan. Sau đây, hãy cùng Designs.vn khám phá lịch sử hình thành và phát triển của đồ gốm Bolesławiec.
Lịch sử hình thành và phát triển của đồ gốm Bolesławiec
Thị trấn Bolesławiec – thuộc Ba Lan ngày nay – có lịch sử lâu đời về sản xuất đồ gốm nổi tiếng trên khắp châu Âu. Nép mình ở vùng Silesia, có khá nhiều bằng chứng chứng minh rằng xưởng gốm đã xuất hiện từ khoảng thế kỷ 15. Đến năm 1511, một hiệp hội thợ gốm được thành lập để điều chỉnh cách tiếp cận với nghề thủ công như một phong tục ở châu Âu cuối trung cổ. Sản phẩm thời đầu là những chiếc bình bằng đá được nung từ đất sét mịn của địa phương. Bình và thùng đựng đồ được trang trí bằng các hoa văn nổi và được phủ một lớp men chống trượt màu nâu. Có thể thêm thiếc, bạc, hoặc hợp kim thiếc.
Thế kỷ 18 mang đến một sự đổi mới về kiểu dáng và chất liệu khi mà Bolesławiec được sáp nhập vào Vương quốc Phổ vào năm 1742. Sự thống nhất mới này với các vùng đất thuộc Đức đã mang lại một làn sóng thợ gốm đến khu vực. Các nhà cai trị Phổ vô cùng hứng thú với gốm Bolesławiec (trong tiếng Đức là Bunzlauer) và thúc đẩy sự phát triển của nó bằng cách tạo điều kiện cho việc trao đổi ý tưởng giữa những người thợ gốm địa phương và các nghệ sĩ nổi tiếng đương thời. Để đáp ứng nhu cầu mới của người tiêu dùng, những người thợ gốm đã sản xuất thêm các mặt hàng mới như bình pha cà phê và trà. Kỹ thuật đúc phù điêu tráng men trắng được áp dụng vào phần cổ của các lọ gốm. Ngoài ra, thợ gốm cũng đã thử nghiệm trang trí sản phẩm với hình ảnh huy hiệu và biểu tượng tôn giáo.
Trong suốt thế kỷ 19, đồ gốm Bolesławiec đã phát triển kiểu dáng cổ điển như ngày nay. Nhân vật có ảnh hưởng nhất đến sự phát triển này là Johann Gottlieb Altmann. Ngoài việc tinh chế độ tinh khiết của đất sét, Altmann đã sáng tạo một loại men trong suốt làm từ fenspat để thay thế loại men nâu đắt đỏ (có chứa chì, một chất độc hại). Ông cũng bắt đầu sử dụng kỹ thuật đúc thay vì các kỹ thuật bánh xe truyền thống. Lấy cảm hứng từ các thiết kế cổ điển, tác phẩm của Altmann đã giành được sự công nhận quốc tế và truyền cảm hứng cho nhiều người quan tâm đến các gốm Bolesławiec.
Vào những năm 1880 và 1890, đồ gốm Bolesławiec vô cùng đắt hàng, với hơn 20 cửa hàng hoạt động trong thành phố. Và thế là một trường dạy gốm hoàng gia đã được thành lập trong thành phố để tạo điều kiện phát triển gốm Bolesławiec trở thành một nghề thủ công. Cũng chính trong thời kỳ này – men fenspat trong suốt – các hoa văn màu trắng và xanh coban kinh điển được giới thiệu. Những người thợ gốm tự tay cắt những miếng bọt biển thành các mẫu thiết kế, sau đó từ từ dập các miếng xốp lên sản phẩm để tạo ra họa tiết trang trí. Những người thợ gốm cũng nhanh chóng kết hợp các phong cách Tân nghệ thuật (Art Nouveau) vào sản phẩm. Đến đầu thế kỷ 20, hoa văn mang tính biểu tượng nhất — được gọi là Pfauenauge, hay mắt công—trở nên vô cùng phổ biến. Bên cạnh đó, các thiết kế Art Deco cũng phổ biến không kém.
Không may, việc sản xuất đồ gốm gặp nhiều khó khăn trong thế kỷ 20. Thời kỳ chiến tranh ở Đức dẫn đến suy thoái kinh tế. Mặc dù công nghiệp hóa và kỹ thuật airbrush và stencil giúp việc sản xuất trở nên dễ dàng hơn, các xưởng sản xuất đã phải cộng sinh để vượt qua khó khăn về kinh tế. Chiến tranh thế giới thứ hai đã chứng minh một sự thay đổi căn bản trong lịch sử của cả khu vực và đồ gốm Bolesławiec. Một nước Đức bại trận đã mất Silesia cho Ba Lan, và những cư dân Đức ở Bolesławiec bị trục xuất. Nhiều người tiếp tục nghề thủ công ở các thị trấn Đông hoặc Tây Đức, nhưng Bolesławiec hầu như mất đi toàn bộ các thợ lành nghề.
.jpg)
Một nỗ lực mạnh mẽ của chính phủ Ba Lan bắt đầu vào năm 1946 nhằm giải cứu nghệ thuật dân gian truyền thống. Các nhà máy được xây dựng lại và các nghệ nhân gốm sứ được kêu gọi trên khắp Ba Lan. Bây giờ dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, nghề gốm đã dần được khôi phục. Các hợp tác xã CPLiA được thành lập vào năm 1950, cùng với đó là rất nhiều chương trình đào tạo nghề. Một phiên bản hậu cộng sản của hợp tác xã vẫn còn tiếp tục hoạt động sản xuất gốm truyền thống cho tới ngày nay.
Sản xuất hiện đại
Đồ gốm Bolesławiec vẫn được tiếp tục sản xuất và thường được biết đến trên thị trường quốc tế với tên gọi: gốm Ba Lan, được săn đón Hoa Kỳ và quốc tế. Mỗi sản phẩm gốm đều được làm thủ công, sử dụng trên kỹ thuật truyền thống lâu đời của vùng. Đồ gốm vẫn được làm từ đất sét trắng địa phương nung ở nhiệt độ khắc nghiệt, được đóng dấu bằng tay với các chi tiết thủ công và được tráng một lớp men không chì. Đồ gốm không chỉ có giá trị cao về mặt thẩm mỹ mà còn vô cùng hữu dụng. Là đồ dùng bằng đá, những chiếc đĩa xinh xắn này có thể chịu sức nóng của lò vi sóng và lò nướng mà vẫn không hề bị nứt trong tủ đông.
Một số nhà sản xuất đồ sứ Bolesławiec lâu đời (một vài trong số đó có từ thời hậu chiến) phải kể đến là Ceramika Artystyczna, Zaklady Ceramiczne “Bolesawiec,” Cer-Maz, Manufaktura và WR Unikat. Bởi hiện tại có tình trạng hàng thật hàng giả lẫn lộn, hãy nhớ nghiên cứu nhãn hiệu trước khi mua một sản phẩm. Mỗi sản phẩm xác thực phải được đóng dấu bởi nhà sản xuất và có tem “Sản xuất tại Ba Lan” riêng biệt.
Kiểu dáng và mẫu mã
Các nhà sản xuất gốm Bolesławiec hiện đại không ngừng cho ra các thiết kế mới kết hợp các họa tiết truyền thống kinh điển. Một số mẫu cổ điển thường thấy ngày nay bao gồm Ba Lan Cổ, Con công hoa (một biến thể của họa tiết mắt công cổ điển), Chuông đỏ thẫm và Khảm ngọc lục bảo. Dù sở thích của bạn là gì — truyền thống, hiện đại hay phóng túng — bạn cũng sẽ chọn được sản phẩm ưng ý trong vô số mẫu mã phong phú và đa dạng.
Giá đỡ thìa, dĩa, ấm, cốc và bát chỉ là một số ít trong những sản phẩm gốm Bolesławiec.
Mỗi tác phẩm là duy nhất do được vẽ bằng tay, và đặc biệt là một vài trong số đó là những tác phẩm có một không hai của những nghệ nhân lành nghề. Sau nhiều năm mài dũa, một nghệ nhân đã đạt đến mức độ khi họ có thể tự mình sản xuất từ A tới Z. Những sản phẩm này được là unikat hoặc duy nhất. Chúng thường đắt hơn nhưng hoàn toàn đáng giá.
Mua đồ gốm Ba Lan ở đâu?
Hãy luôn nhớ nghiên cứu và kiểm tra tem để tránh mua phải hàng giả. Bạn cũng có thể dễ dàng tìm được sản phẩm gốm Bolesławiec trên các sàn thương mại điện tử. Ceramika Artystyczna là một mạng lưới các nghệ nhân cung cấp nhiều loại đồ gốm trực tuyến. Khoảng 70% nghệ nhân là phụ nữ, vì vậy bạn cũng sẽ hỗ trợ họ. Bên cạnh đó còn một số trang web mang nhiều thương hiệu, ví dụ như Polmedia và Polish Pottery House. Bạn cũng có thể tìm mua những món đồ gốm xinh xắn tại các cửa hàng địa phương nếu có cơ hội ghé thăm Ba Lan.
